نمودار استخوان ماهی به اعضای تیم سازمان کمک می کند تا علت وقوع مشکل را بیابند. در واقع نمودار استخوان ماهی برای بررسی ریشه ای علت وقوع مشکل یا پیشگیری از مشکلات احتمالی استفاده می شود. این نمودار با استفاده از سلسه مراتب مختلف، مشکلات را تجزیه و تحلیل کرده و به شما کمک می کند تا بهترین راه حل را برای مشکل خود پیدا کنید. ما در این مقاله سعی می کنیم به مراحل نمودار استخوان ماهی بپردازیم.
تاریخچه نمودار استخوان ماهی
این نمودار توسط دکتر کائورو ایشیکاوا (Dr. Kaoru Ishikawa)، متخصص ژاپنی کنترل کیفیت ابداع شد. هدف دکتر ایشیکاوا کمک به اعضای تیم و افزایش رضایت کارکنان سازمان بود تا از راه حل هایی که تنها علل مشکلات بزرگ تر را در نظر داشتند دوری کنند. نمودار استخوان ماهی را به نام های نمودار علت و معلولی یا نمودار ایشیکاوا نیز می شناسند. استفاده از نمودار استخوان ماهی باعث می شود تا به شکل ساختار مند تری به مسائل کسب و کار نگاه کنیم. در واقع نمودار استخوان ماهی یکی از ابزار های قدرتمند محسوب می شود که در تجزیه و تحلیل مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای استفاده از نمودار استخوان ماهی
- شناسایی علت مشکلات
- پیشگیری از وقوع مجدد مشکلات
- مشخص کردن نقاط ضعف سازمان
- همکاری بیشتر اعضای تیم و بهبود بخشیدن رفتار سازمانی
طراحی نمودار استخوان ماهی
نمودار استخوان ماهی یا نمودار ایشیکاوا شامل چهار مرحله است که در ادامه به آن ها به طور خلاصه می پردازیم:
-
مرحله اول : بیان مسئله
در اولین قدم بهتر است مشکل یا مسئله خود را به کمک اعضای تیم مشخص کنید. مشکل شما در سر ماهی قرار می گیرد. در ادامه با یک پیکان به سمت سر ماهی ستون فقرات آن را رسم کنید. دقت داشته باشید که همه اعضای تیم شما باید در تعریف درست مشکل یا مسئله به توافق رسیده باشند.
-
مرحله دوم : دسته بندی
در این مرحله علل های احتمالی که ممکن است باعث ایجاد مشکل شده باشد را به کمک همه اعضای تیم بررسی کنید و هر کدام از علل ها را مانند یک دنده به ستون فقرات ماهی وصل کنید. شما از نظر تعداد علل محدود نیستید و می توانید تا هر جا که اعضای تیم کمک بکنند دنده به ستون فقرات ماهی وصل کنید.
-
مرحله سوم : عوامل کمک کننده
در مرحله سوم عواملی که در ایجاد علل های احتمالی نقش دارند را شناسایی کنید، البته لازم به ذکر است که ایده ها و علل های بیانی شما باید به مشکل اصلی مرتبط باشد و نباید شما و اعضای تیم را از مشکل اصلی دور کند. همچنین توجه داشته باشید که در این مرحله همبستگی اعضای تیم و داشتن ایده های مختلف اما با توافق همه اعضا، بسیار کمک کننده است.
-
مرحله چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
قدم آخر در این روش حل مسئله این است که داده هایی که تا به اینجا جمع آوری کرده اید را تجزیه و تحلیل کنید. این روند باید انقدر ادامه داشته باشد که به مشکل اصلی برسد. شما می توانید با محدود کردن علت های وقوع مشکل در زمان خود صرفه جویی کنید و زودتر به نتیجه برسید.
این مرحله شامل دو گام متوالی است:
- شناسایی علل عمیق تر
در نظر داشته باشید که به غیر از تمام دلایلی که اعضای تیم مطرح کرده اند آیا دلایل مهم تر و اساسی تری هم می تواند وجود داشته باشد؟ بنابراین فقط به دلایل سطحی بسنده نکنید.
- شناسایی علت ریشه ای مشکل
و در نهایت به دنبال دلایلی باشید که به طور مکرر می تواند باعث وقوع مشکل شود، به احتمال زیاد مشکل شما ریشه در همین دلایل خواهد داشت.
همان طور که توضیح داده شد مراحل نمودار استخوان ماهی بسیار ساده اما کاربردی است. شما به عنوان رهبری مدرن از این روش می توانید برای حل ریشه ای مسائل خود استفاده کنید. علت نام این نمودار به دلیل طرح آن است که شبیه اسکلت ماهی است. نمودار استخوان ماهی اغلب از راست به چپ عمل می روند و هر استخوان بزرگ ماهی، به استخوان های کوچک تر تقسیم خواهد شد که آن ها هم شامل جزئیات بیش تری هستند.
جمع بندی
حل مشکلات ریشه ای در هر کسب و کاری، خصوصا کسب و کار های جدید حائز اهمیت است. نمودار استخوان ماهی به استحکام ساختار سازمان شما کمک می کند. زیرا با این روش می توانید مشکلات را به طور جامع و دقیق بررسی کنید همچنین علل وقوع مشکل یا ایجاد مسئله را پیدا و از پیشگیری مجدد مشکل کنونی جلوگیری کنید. بنابراین استفاده از نمودار استخوان ماهی در بهبود عملکرد کارکنان موثر خواهد بود. ما در این مقاله به مراحل مختلف رسم این نمودار پرداختیم.
