طبق گزارش های سالانه سازمان برنامه و بودجه و انجمن های مهندسی مشاور، تنها حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مشاوران در ایران دارای رتبه ۱ (عالی) هستند که این شرکت ها اغلب توانایی انجام پروژه های بزرگ ملی و بین المللی را دارند و از نظر نیروی انسانی، تجهیزات و سوابق اجرایی بسیار قوی هستند.
۲۰ تا ۲۵ درصد از مشاوران دارای رتبه ۲ هستند که این شرکت ها پروژه های مهم و متوسط را انجام می دهند و دارای نیروی متخصص و تجربه مناسب هستند. ۲۵ تا ۳۰ درصد دارای رتبه ۳ و ۳۰ تا ۴۰ درصد دارای رتبه های ۴ و ۵ هستند که رتبه های پایین تر بیشترین تعداد را تشکیل می دهند و به پروژه های کوچک تر می پردازند.
اخذ رتبه مشاور معیاری دقیق و قابل اعتماد برای سنجش کیفیت و کمیت خدمات ارائه شده توسط این شرکت ها است. این فرآیند رقابتی، موجب ارتقاء سطح کیفی خدمات، نوآوری و پیشرفت شرکت ها و در نهایت، توسعه زیرساخت های کشور می گردد.
در واقع کسب رتبه برای شرکت های مشاور، گواهی بر توانمندی و صلاحیت آنها برای اجرای پروژه های بزرگ و پیچیده است. از این رو کلیه شرکت های مشاور برای همکاری با سرمایه گذاران دولتی و خصوصی، مشتاق و ملزم به اخذ رتبه می باشند. سرمایه گذاران نیز با توجه به رتبه شرکت ها، بهترین گزینه را برای سرمایه گذاری انتخاب می کنند.
اخذ رتبه مشاور برای شرکت های فعال در حوزه های مهندسی و مشاوره اهمیت بسیاری دارد زیرا این رتبه بندی و گریدها معیاری برای سنجش توانمندی های فنی و تخصصی شرکت ها محسوب می شود.
گرید یا رتبه مشاور چیست؟
رتبه مشاور به معنای تعیین سطح کیفی و کمی یک شرکت مشاوره ای است که بر اساس استانداردهای تعریف شده از سوی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و سایر نهادهای مربوطه تعیین می گردد. شرکت ها براساس سوابق، تخصص، توانمندی های فنی و امکانات نرم افزاری مورد ارزیابی قرار می گیرند.
در این راستا، شرکت های مشاوره ای در سه پایه رتبه بندی می شوند: رتبه 1 (بالاترین سطح)، رتبه 2 (سطح متوسط) و رتبه 3 (سطح پایه).
دسته بندی و انواع گرید و رتبه بندی مشاوران و شرایط اخذ هر رتبه
اخذ رتبه مشاور در سه سطح مختلف (رتبه 1، 2 و 3) انجام می شود که هر کدام شرایط و معیارهای خاص خود را دارند. در ادامه به توضیح این رتبه ها و شرایط لازم برای هر کدام می پردازیم.
رتبه 1 (پایه اول)
رتبه 1 بالاترین سطح در رتبه بندی مشاوران است و به شرکت هایی اعطا می شود که در اجرای پروژه های بزرگ و پیچیده تخصص دارند. این شرکت ها باید استانداردهای بالایی را در تمامی جوانب رعایت کنند:
- سوابق کاری برجسته: شرکت باید چندین پروژه بزرگ و پیچیده را به طور موفقیت آمیز انجام داده باشد. ارائه تاییدیه های معتبر از کارفرمایان این پروژه ها الزامی است.
- نیروی انسانی مجرب و متخصص: نیروی کار شرکت باید از تحصیلات عالی و تجربه های مرتبط و برجسته برخوردار باشد.
- امکانات و تجهیزات مدرن: شرکت باید به تجهیزات و نرم افزارهای پیشرفته ای برای انجام تحلیل ها، نظارت بر پروژه ها و مدیریت فرآیندها دسترسی داشته باشد.
رتبه 2 (پایه دوم)
رتبه 2 به شرکت هایی تعلق می گیرد که توانایی ها و ظرفیت های بیشتری نسبت به سطح سوم دارند. این شرکت ها معمولاً پروژه های متوسط و بزرگ تر را در کارنامه خود دارند. شرایط اخذ این رتبه شامل:
- تجربه و سابقه کاری معتبر: شرکت باید حداقل چند پروژه متوسط تا بزرگ را با موفقیت به اتمام رسانده باشد و این پروژه ها در تأییدیه های کارفرما ثبت شده باشند.
- ساختار مدیریتی قوی: شرکت باید ساختار مدیریتی مشخص و سیستم های مدیریتی مدرن داشته باشد که توانایی مدیریت پروژه های پیچیده را فراهم کند.
- نیروی انسانی و تجهیزات حرفه ای: تعداد نیروی متخصص و امکانات پیشرفته تر نسبت به شرکت های رتبه 3 ضروری است.
رتبه 3 (پایه سوم)
این سطح پایین ترین رتبه در دسته بندی مشاوران است و به شرکت هایی اختصاص داده می شود که در حال توسعه و بهبود ظرفیت ها و توانایی های خود هستند. شرایط اخذ رتبه 3 شامل موارد زیر است:
- نیروی انسانی متخصص: حداقل تعداد مشخصی از کارشناسان فنی و متخصصین در حوزه فعالیت شرکت ضروری است.
- امکانات و تجهیزات فنی: شرکت باید امکانات پایه ای و تجهیزات مناسب برای ارائه خدمات مشاوره ای داشته باشد.
- سوابق کاری محدود: شرکت های دارای سوابق کاری و پروژه های کوچک و متوسط می توانند این رتبه را دریافت کنند.
عوامل موثر در اخذ رتبه مشاور (شاخص های امتیاز آور)
گرید و رتبه بندی مشاوران به مجموعه ای از شاخص ها و معیارها بستگی دارد که شرکت ها برای دستیابی به هر رتبه باید این شاخص ها را بهبود بخشند. برخی از این شاخص ها عبارت اند از:
- تجربه کاری و سوابق اجرایی : تعداد و کیفیت پروژه هایی که شرکت در گذشته انجام داده است از عوامل مهم در اخذ رتبه به شمار می رود. شرکت هایی که پروژه های بزرگ و موفقیت آمیز بیشتری در کارنامه خود دارند، شانس بیشتری برای اخذ رتبه های بالاتر خواهند داشت.
- تحصیلات و تخصص نیروی انسانی : مدارک تحصیلی و تخصصی پرسنل شرکت نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. ارائه مدارک تحصیلی معتبر و تخصصی که توسط مراجع ذی صلاح تایید شده باشند، می تواند امتیازات قابل توجهی برای شرکت به همراه داشته باشد.
- امکانات فنی و تجهیزات : شرکت هایی که به تجهیزات فنی و نرم افزارهای پیشرفته دسترسی دارند، امتیاز بیشتری در فرآیند ارزیابی دریافت می کنند. این امکانات باید به روز و مرتبط با حوزه تخصصی شرکت باشند و قابلیت پشتیبانی از پروژه های بزرگ و پیچیده را فراهم آورند.
- مدیریت مالی و شفافیت مالیاتی : توان مالی و شفافیت مالیاتی شرکت یکی دیگر از شاخص های کلیدی است. ارائه اظهارنامه های مالیاتی دقیق و تأیید شده و نشان دادن تراز مالی مثبت و پایدار، به شرکت ها کمک می کند تا رتبه بالاتری کسب کنند.
شرایط عمومی اخذ رتبه مشاور
شرکت های مشاور به منظور حفظ و ارتقاء جایگاه خود در بازار رقابتی، نیازمند اخذ رتبه مشاور هستند. این رتبه، نشانگر توانمندی و صلاحیت شرکت در انجام پروژه های مختلف بوده و امکان دسترسی به فرصت های شغلی گسترده تری را فراهم می آورد.
برای اخذ رتبه مشاور، شرکت ها باید شرایطی را داشته باشند که برخی از مهم ترین آنها عبارتند از:
| ردیف | شرط | جزئیات |
| 1 | ثبت قانونی شرکت | ثبت شرکت باید در اداره ثبت شرکت ها به صورت رسمی و قانونی انجام شود تا از نظر حقوقی معتبر باشد. |
| 2 | مدارک تحصیلی مهندسین | ارائه مدارک تحصیلی معتبر و مرتبط با تخصص مهندسین شرکت مشاور الزامی است. |
| 3 | مجوز کسب و کار | تهیه و ارائه گواهی و مجوز کسب و کار برای فعالیت های تجاری و مشاوره ای شرکت ضروری است. |
| 4 | سوابق بیمه‌ای افراد امتیاز آور | باید سوابق بیمه ای افرادی که بیش از ۴ سال سابقه بیمه دارند و امتیاز آور هستند، ارائه شود. |
| 5 | تأییدیه غیر دولتی بودن مدیران | گواهی و تأییدیه‌ای که نشان دهد فعالیت مدیران شرکت مشاور غیر دولتی است، لازم است. |
| 6 | گواهی عدم ممنوعیت کاری و سوابق کیفری | پرسنل باید گواهی های لازم مبنی بر عدم ممنوعیت کاری و نداشتن سوابق کیفری را ارائه دهند. |
| 7 | توان اقتصادی و سرمایه اولیه | شرکت باید توان اقتصادی خود را اثبات کرده و میزان سرمایه اولیه را به طور دقیق مشخص کند. |
| 8 | توان تجهیزاتی و تأسیساتی | شرکت باید نشان دهد که توان تجهیزاتی و تأسیساتی لازم برای انجام پروژ ه‌ها را داراست. |
| 9 | توان فنی و علمی | شرکت باید دارای نیروی متخصص و توان فنی و علمی کافی برای ارائه خدمات مشاوره ای باشد. |
| 10 | سوابق اجرایی در پروژه های قبلی | ارائه سوابق و گزارشاتی از پروژه های قبلی که شرکت در آن ها فعالیت داشته است، الزامی است. |
| 11 | تعداد و تخصص نیرو های فنی و مهندسی امتیاز آور | شرکت باید تعداد و میزان تخصص نیرو های فنی و مهندسی که امتیاز آور هستند را به‌طور دقیق ارائه کند. |
شرایط اخذ رتبه مهندسین مشاور:
| ردیف | شرط | جزییات |
| 1 | رزومه علمی و تخصصی قوی | داشتن رزومه علمی و تخصصی معتبر و قوی که نشان دهنده تجارب و مهارت های حرفه ای و تخصصی فرد یا شرکت باشد. |
| 2 | امکانات نرم‌افزاری و فنی | شرکت باید دارا بودن امکانات پیشرفته نرم افزاری و فنی را به منظور انجام پروژه ها و خدمات با کیفیت نشان دهد. |
| 3 | گواهی اظهارنامه مالیاتی | ارائه گواهی اظهارنامه مالیاتی که در آن تراز مالی و میزان درآمد و هزینه های شرکت به‌طور شفاف مشخص شده باشد. |
| 4 | مدارک معتبر برای افزایش رتبه‌بندی | ارائه مدارک معتبری مانند گواهی رضایتنامه کتبی از کارفرمایان پروژه های انجام‌شده، امتیازات فنی و مهندسی، و غیره که در بهبود رتبه‌بندی مشاور مؤثر باشد. |
مدارک مورد نیاز برای اخذ رتبه مشاور
به منظور اخذ رتبه مشاور برای شرکت، بسته به سطح رتبه درخواستی، مجموعه کاملی از مدارک باید ارائه گردد. این مدارک به طور کلی به شکل زیر تقسیم می شوند:
مدارک مربوط به شرکت:
| ردیف | مدرک | جزییات |
| 1 | اساسنامه شرکت | سند رسمی که حاوی قوانین و مقررات حاکم بر شرکت است و فعالیت ها و ساختار شرکت را تعیین می کند. |
| 2 | اظهارنامه ثبت شرکت یا شرکتنامه | سندی که اطلاعات اولیه شرکت را ثبت می کند و بسته به نوع شرکت، به عنوان شرکتنامه یا تقاضانامه شناخته می شود. |
| 3 | روزنامه‌های رسمی | تمامی آگهی ها و تغییرات ثبت شده شرکت در روزنامه های رسمی از زمان تاسیس تا کنون |
| 4 | آخرین صورتجلسه شرکت | صورتجلسه ای که شامل تصمیمات و مصوبات آخرین جلسه هیئت مدیره و سهامداران است. |
| 5 | رتبه‌بندی های قبلی (در صورت وجود) | هرگونه رتبه بندی پیشین که شرکت از سازمان های مختلف اخذ کرده است. |
| 6 | کد اقتصادی | کد شناسایی منحصر به فرد شرکت که توسط سازمان امور مالیاتی تخصیص داده شده است. |
| 7 | قبض تلفن | قبض تلفن دفتر مرکزی شرکت که به عنوان مدرک تأیید نشانی استفاده می شود. |
مدارک هویتی اعضا:
مدارک تحصیلی اعضا:
| ردیف | مدرک | جزییات |
| 1 | مدارک تحصیلی | گواهی ها یا دانشنامه های تحصیلی در مقاطع مختلف؛ شامل مقاطع دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا |
| 2 | ریز نمرات | در صورت نیاز، ریز نمرات واحد های درسی گذرانده شده در مقاطع مختلف تحصیلی |
سوابق مالی و اجرایی شرکت:
| ردیف | مدرک | جزییات |
| 1 | اظهارنامه مالیاتی | آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت که شامل اطلاعات مالیاتی سالانه شرکت است. |
| 2 | گزارش حسابرسی | گزارش حسابرسی انجام شده برای شرکت که وضعیت مالی و عملکرد مالی را بررسی می‌کند. |
| 3 | صورت وضعیت مالی | صورت وضعیت مالی شرکت شامل دارایی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام |
| 4 | نامه‌های ابلاغ، متن توافق‌نامه‌ها و سایر پیوست‌های مالی | اسنادی که نشان دهنده انجام پروژه ها و تعهدات مالی شرکت می باشند. |
ساختار مدیریتی شرکت:
| ردیف | مدرک | جزییات |
| 1 | ساختار سازمانی | نمودار سازمانی که چارت سازمانی شرکت و سلسله مراتب مدیران و بخش های مختلف را نشان می دهد. |
| 2 | نظام برنامه‌ریزی | برنامه های استراتژیک، آموزشی و کنترل پروژه شرکت برای مدیریت و بهبود فرآیندها و عملکردها |
| 3 | خط مشی شرکت | خط مشی های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت شرکت برای دستیابی به اهداف و استراتژی های تعیین شده |
| 4 | تحصیلات مدیران | سوابق تحصیلی مدیران در حوزه های مدیریتی و فنی، شامل مدارک و گواهی های مرتبط با تخصص آن ها |
زیرمجموعه های فعالیتی رتبه مشاور
شرکت های مشاور طیف گسترده ای از خدمات را در حوزه های مختلف ارائه می دهند. این شرکت ها در ۱۱ زیرمجموعه اصلی فعالیت می کنند که عبارتند از:
| ردیف | حوزه فعالیت | توضیحات |
| 1 | کشاورزی | خدمات مشاوره ای در زمینه توسعه، بهبود و بهره وری در کشاورزی و منابع طبیعی |
| 2 | مهندسی آب | ارائه خدمات تخصصی در زمینه مدیریت و مهندسی منابع آب، سدسازی، آب و فاضلاب |
| 3 | مطالعات کشاورزی | بررسی و ارائه راهکار های بهبود محصولات و سیستم های کشاورزی با استفاده از مطالعات تخصصی |
| 4 | پست و مخابرات | خدمات مشاوره در زمینه زیرساخت های مخابراتی و شبکه های ارتباطی |
| 5 | معماری و شهرسازی | خدمات مشاوره ای در زمینه طراحی معماری، برنامه‌ریزی شهری و توسعه پایدار |
| 6 | صنعت و معدن | مشاوره در حوزه های مختلف صنعتی و معدنی از جمله بهره برداری و اکتشاف |
| 7 | صنعت و عمران | ارائه خدمات مهندسی و مشاوره ای در زمینه ساخت و ساز و پروژه های عمرانی |
| 8 | نفت و گاز | خدمات مشاوره و مدیریت پروژه های مرتبط با صنایع نفت و گاز |
| 9 | پتروشیمی | مشاوره تخصصی در زمینه تولید و فرآوری محصولات پتروشیمی و بهینه‌سازی فرآیند ها |
| 10 | راه و ترابری | خدمات مشاوره در زمینه طراحی و اجرای زیر ساخت های حمل و نقل از جمله راه ها و ترابری |
| 11 | انرژی | ارائه مشاوره در حوزه انرژی های تجدید پذیر و غیر دیجیتالی برای بهینه سازی و مدیریت منابع انرژی |
| 12 | مهندسی مشاور | ارائه طیف گسترده ای از خدمات مشاوره ای و مهندسی در حوزه های مختلف مرتبط با پروژه های عمرانی و صنعتی |
این تقسیم بندی به شرکت ها کمک می کند تا در تخصص های مختلف مشاوره ای خود رتبه بندی شوند و براساس این تخصص ها، بازار هدف خود را بهتر تعریف کنند.
فرآیند تمدید و ارتقاء رتبه مشاور
پس از اخذ رتبه مشاور، شرکت ها باید به صورت دوره ای رتبه خود را تمدید کرده و در صورت امکان برای ارتقاء آن تلاش کنند. فرآیند تمدید و ارتقاء رتبه مشاور شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی مجدد مدارک و پروژه ها :برای تمدید یا ارتقاء رتبه، شرکت ها باید مدارک به روز خود را به مراجع ذی ربط ارائه دهند و تمامی پروژه های جدید و پیشرفت های شرکت را مستندسازی کنند. این مدارک شامل اظهارنامه های مالیاتی، گزارش های مالی، و تأییدیه های جدید از کارفرمایان پروژه ها است.
- بهبود و توسعه ظرفیت های فنی و اجرایی : شرکت ها باید به طور مستمر ظرفیت های فنی و اجرایی خود را توسعه دهند. این توسعه می تواند شامل استخدام نیروی انسانی متخصص، ارتقاء تجهیزات فنی، و استفاده از نرم افزارهای به روز و پیشرفته باشد.
- ثبت اطلاعات جدید در سامانه ساجات : همچنین، اطلاعات جدید و به روزرسانی شده شرکت باید در سامانه ساجات ثبت شود تا فرآیند تمدید یا ارتقاء رتبه به درستی پیگیری شود. این اطلاعات باید دقیق و منطبق با مدارک ارائه شده باشد.
نتیجه گیری
اخذ رتبه مشاور فرآیندی پیچیده و حساس است که نیازمند دقت و آگاهی از قوانین و مقررات مربوطه می باشد. شرکت ها با رعایت نکات و مراحل ذکر شده می توانند به بهترین نحو ممکن رتبه مشاور خود را اخذ، تمدید و ارتقاء دهند.
این رتبه بندی به آن ها کمک می کند تا در مناقصات و پروژه های بزرگ و مهم شرکت کنند و اعتبار و جایگاه خود را در بازار کار تقویت کنند.
رعایت این نکات و توجه به جزئیات در تهیه و ارائه مدارک برای اخذ رتبه مشاور، می تواند به شرکت ها کمک کند تا بدون مشکل و در کمترین زمان ممکن این فرآیند را تکمیل کرده و به اهداف تجاری و حرفه ای خود دست یابند.
